MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ (HALK ADIYLA BİLİNEN EVLİLİK SÖZLEŞMESİ)
Evlilik birliği içinde tarafların edindiği malların boşanma, ölüm, iptal gibi evlilik birliğinin sona erdiği durumlarda nasıl paylaşılacağı Türk Medeni Kanunu’muzca düzenlenmiş olup mal paylaşımına ait 4 ayrı sistem tanımlanmıştır. Bunlar :
1. Edinilmiş Mallara Katılma (Yasal Mal Rejimi)
2. Mal Ayrılığı
3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı
4. Mal Ortaklığı
Anılan mal rejimleri Türk Medeni Kanunu’nun 202 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup eşler evlenirken ya da evlilikleri süresince herhangi bir mal rejimi seçmemeleri halinde yasal olarak edinilmiş mallara katılma rejimine tâbi olmaktadırlar. Edinilmiş mallara katılma rejiminde, her eşin karşılığını vererek elde ettiği tüm malvarlığı ortak edinilmiş mal kabul edilecektir. Yani kanunen eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıl olup eşler her zaman anlaşıp sözleşme yaparak yukarıdaki 3 rejimden birini kabul etme iradesini gösterebilirler.
MAL REJİMİ/EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİ OLMASI İÇİN ŞARTLAR
A)Ehliyet : Ayırt etme gücüne sahip olanlar tarafından yapılabilen mal rejimi sözleşmesinde, küçükler ve kısıtlılar yasal temsilcilerinin rızasını almak zorundadırlar.
B)Noterde Yapılma : Noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılabilen mal rejimi sözleşmesi hususunda taraflar, evlenme başvuru sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
C)İmza : Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca ve gerektiğinde yasal temsilcilerince imzalanması zorunludur.
EVLİLİK SÖZLEŞMESİ/MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ NE ZAMAN YAPILIR?
Esasen evlilikten önce yapılması tavsiye edilen mal rejimi sözleşmesinin evlilik birliği esnasında yani nikah anında yapılabileceği gibi evlilikten sonra da yapılabilmesi mümkündür. Evlilikten önce ve evlilikten sonra yapılan mal rejimi sözleşmeleri noterde yapılmak zorundadır. Bu işlem de noterde düzenleme veya onaylama şeklinde gerçekleşmektedir. Resmi nikah anında yapılan evlilik sözleşmesi nikah memuru tarafından onaylandığında ayrıca noter onayı gerekmeyecektir. Ayrıca taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler. Ancak evlilik sonrası mal rejimi sözleşmesi sadece mal rejimi sözleşmesinin taraflarca ve gerektiğinde yasal temsilcilerce imzalanması zorunludur.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN SİRAYETİ NEDİR? SÖZLEŞMEDEN CAYILABİLİR Mİ?
Aşağıdaki istisna durumlar dışında boşanma ya da ölüm ile evliliğin sona ermesi anına kadar yapılan mal rejimi sözleşmesi devam eder.
1-) Eşler tarafından karşılıklı anlaşılıp kaldırılabilir. Düzenlenen sözleşme iki taraflı bir sözleşme olduğu için eşlerden birinin tek taraflı cayması söz konusu olamayacaktır. Ancak eşler mutabık kalırsa yine noterde yapacakları bir sözleşme ile yasal mal rejimi olan Edinilmiş Mallara Katılma ya da yasada belirtilen diğer rejimlerden Mal Ayrılığı, Paylaşmalı Mal Ayrılığı ya da Mal Ortaklığı rejimlerinden birini de seçebilirler.
2-) Eşler bu konuda anlaşmaya varamazsa eşlerden birinin mahkemeye yapacağı başvuru ile kaldırılabilecek ya da değiştirilebilecektir.
YAPILMA ZAMANINA GÖRE MAL REJİMİ SÖZLEŞMELERİ
1) Evlilik Öncesi Yapılan Mal Rejimi Sözleşmesi
Nişanlanma Türk Medeni Kanunu'nun 118. maddesinde evlenme vaadinin gerçekleşmesiyle vuku bulur. Yani iki kişinin, ileride birbirleriyle evlenmeyi karşılıklı olarak vaat etmeleri, bu husustaki niyetlerini birbirlerine açıklamasıdır. Nişanlılar arasında yapılan mal rejimi sözleşmesi de evlenme geciktirici koşuluna bağlı hukuki işlem olarak vasıflandırılır. Bu durumda evlilik öncesi yapılan mal rejimi sözleşmesi evlilik anından itibaren geçerli olacaktır.
2)Evlilik Sırasında Yapılan Mal Rejimi Sözleşmesi
Seçilen mal rejiminin evlilik başvurusu sırasında da bildirilmesi mümkündür. Bunun için yazılı bir başvuru olması aranır ve sözleşme nikah memuru tarafından onaylandığında ayrıca noter onayı gerekmeyecektir. Sözleşme evlilik tarihi itibariyle etki doğuracaktır.
3)Evlilikten Sonra Yapılan Mal Rejimi Sözleşmesi
Yine tarafların karşılıklı iradelerini imza altına alarak noterin onaylamasıyla ileriye dönük etki doğuran mal rejimi sözleşmesini taraflar noterde maktu bir dilekçeyi doldurarak da oluşturabilirler. Bu da noterin düzenleme görevinin yansımasıdır. Evlilik sonrası yapılan mal rejimi sözleşmeleri evliliğin başlangıç tarihine yönelik bir hüküm doğurmaz. Sözleşme yapıldığı tarih itibariyle ileriye yönelik etki eder. Yani sözleşmeden önce ve evliliğin yapılmasından önceki zaman diliminde eşlere yönelik edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanırken, eşler sözleşme yapıldıktan sonraki zaman diliminde sözleşmede yoğunlukla tercih ettikleri mal ayrılığı rejimine tabi olurlar.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİNİN İSTİNASI = 2002'DE TÜRK MEDENİ KANUNU'NUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ
-01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’nun (TMK) yürürlüğüne ilişkin olarak çıkarılan Kanunun m. 10/III hükmü ile eşlere, bir yıllık süre içinde yapılacak bir sözleşme ile yasal mal rejiminin evlenme tarihinden itibaren geçerli olacağını kabul etme imkânı getirilmiştir.
-01.01.2002 tarihinden önce evlenen eşler, TMK’nın yürürlüğe girdiği bu tarihten başlayarak bir yıl içinde başka bir mal rejimini seçmedikleri takdirde kanunî mal rejimine tâbi olacaklardır. Başka bir ifade ile evlendikleri tarihten 01.01.2002’ye kadar bir önceki mal rejimi uygulanacak, daha sonra da kanunî mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olmaya başlayacaktır. Nihayetinde de 2002 öncesinde evlenen çiftler 01.01.2002 ve 31.12.2002 tarihleri arasında yapacakları bir sözleşme bile edinilmiş mallara katılma rejiminin evliliğin başladığı tarihten itibaren uygulanmasını kararlaştırabilirler.
-Ayrıca 2002'den sonra iradelerinin pasif kalmaları halinde eşlere yönelik 2002'den sonrası için edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanacağı aşikardır. HENÜZ TMK YÜRÜRLÜĞE GİRMEDEN 2002 öncesi otomatik olarak mal ayrılığı rejimine tabi kılınan eşler yine bir mal rejimi sözleşmesi düzenleyerek 2002 itibariyle yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu'nun onları tabi kıldıkları yasal mal rejimini kabul etmedikleri ve mal ayrılığı rejimine tabi olmaya devam etmek istediklerine yönelik iradelerini notere giderek kayıt altına alabilirler.
MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ HANGİ DURUMLARDA GEÇERLİ OLMAZ?
Hukukumuzda mevcut olan 'Sözleşme Serbestisi' ilkesi gereğince taraflar diledikleri konularda arzu ettikleri şekilde sözleşme yapabilirler. Fakat bunun sınırları da Türk Borçlar Kanunu'nda belirlenmiştir. Buna göre sözleşmenin konusu,
>Kanunun emredici hükümlerine aykırı olmaz.
>Kamu Düzenine aykırı olamaz.
>Ahlaka ve Kişilik Haklarına aykırı olamaz.
>Sözleşmenin konusunun imkansız olamaz.
Dolayısıyla taraflar bir sözleşme düzenlemiş ve noterde tasdik ettirmiş olsalar dahi yukarıdaki durumlar söz konusu olduğunda sözleşme kesinlikle geçerli olmayacaktır. Bu durumlara örnek verecek olursak, tarafların 3 sene boyunca çocuk yapmayacakları , boşanırken birbirine nafaka vermeyecekleri, kocanın her gün yemek yapmasına karşılık kadının camları sileceği, her yıl yurtdışına gidileceği gibi maddelerin elbette ki mal sözleşmesinde yeri yoktur.
HAKLI BİR SEBEPLE HAKİMİN REJİM DEĞİŞİKLİĞE GİTMESİ
Mal rejiminde değişikliğe taraflar ortak karar alarak gidebilecekleri gibi haklı sebebin varlığı halinde de eşlerden birinin talebi üzerine hakim bu kararı verebilir. Türk Medeni Kanunu'nun 206. Maddesindeki düzenleme uyarınca aşağıdaki durumlarda haklı sebebin varlığı kabul edilecektir:
a)Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
b)Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
c)Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,
d)Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
e)Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması,
f)Eşlerden biri ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun ise, onun yasal temsilcisi de bu sebebe dayanarak mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir.