SOYBAĞININ REDDİ (NESEBİN REDDİ) DAVALARI VE BABALIK KARİNESİ
KARİNELER VE BABALIK KARİNESİ
İnsan hayat tecrübelerinin katkısı oranında tahminlerinde doğruluk payı yakalar. Varsayımlarıyla yaşayabilir hale gelir. Mesela trafiğin yoğun olup olmadığına dair tahminimiz, önemli bir yere metroyla mı yoksa özel araçla mı yetişeceğimizi belirler. Ancak bu tür varsayımlar zihnimizin içinde gerçekleştiğinden gerçeklerle büyük oranda örtüşse dahi güçlü bir tahminden öteye gidemezler.
Karine de bilinen bir gerçekten hareketle bilinmeyen bir durum hakkında varsayım üretmektir. Kanun maddesi haline getirilen karinelere kanuni karine denir. KANUNİ KARİNELER DE KENDİ İÇİNDE İSPAT EDİLİP EDİLMEMELERİNE GÖRE ADİ KARİNE VE KESİN KARİNE OLARAK İKİYE AYRILIRLAR. KESİN KARİNE HUKUKEN AKSİ İSPAT EDİLEMEYEN KARİNELERDİR.
Mesela tapu sicilindeki kayıtların herkesçe bilindiği dair karine kanuni bir karinedir.
AKSİNİN İSPATİ HUKUKEN DE MÜMKÜN OLAN KARİNELER İSE ADİ KARİNELERDİR.
Belirtmek gerekir ki BABALIK KARİNESİ DE ADİ BİR KARİNEDİR. Zira bu karineyi soybağının reddi davası ile çürütmek mümkündür.
Nitekim genetik-biyolojik kökeni kendisine ait olmayan çocuğu reddetme hakkının en temel hakkı olduğu belirtilmiştir (Anayasa Mahkemesinin 25.06.2009 tarihli ve 2008/30 Esas, 2009/96 Karar sayılı kararı).
Soybağının reddi davası, biyolojik baba olmayan koca ile çocuk arasındaki soybağının geçersiz kılınmasına yönelik bir davadır. Dava ile, çocuk ve baba arasındaki soybağı, babalık karinesinin çürütülmesi suretiyle ortadan kaldırılır. Ayrıca çocuk ile aslında baba olmayan kişi arasındaki soybağı ortadan kaldırılmadıkça, çocuk gerçek babasına karşı babalık davası ikame edemez. Soybağının reddi davasının kazanılması, çocuk açısından babalık davası açılabilmesinin ön şartıdır.
Elbette bu tür durumlarda ispat çok önemlidir.
- · Çocuk evlenmeden başlayarak en az 180 gün geçtikten sonra veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğmuşsa evlilik içerisinde ana rahmine düşmüş sayılacaktır. Dolayısıyla baba, o süre zarfında cinsel bir münasebette bulunmasalar dahi annenin eşi kabul edilecektir. Bu sebepten dolayı soybağının reddi davasını açan kişi kocanın baba olmadığını TMK Madde 288’e göre ispatlamalıdır.
- · Çocuk evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüş ise davacının başka bir kanıt getirmesi aranmamaktadır. Ancak hamile kalma döneminde kocanın karısı ile cinsel ilişkide bulunduğu konusunda inandırıcı kanıt mevcut ise kocanın babalığına ilişkin karinesi geçerliliğini koruyacaktır.
- Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır. Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASI
Çocuğun erkek eşe ait olduğuna dair kabulüne “babalık karinesi” denilmektedir. Nitekim Türk Medeni Kanununda iddet müddeti gereği boşanan kadının tekrardan evlenmek için 300 gün beklemek zorunda olması; boşandıktan sonraki 300 günlük süre zarfında dünyaya gelme ihtimali olan bir çocuğun nesebinde belirsizliğin olmaması, tabiri caizse eski eşin baba olarak kayıtlanması içindir. Ancak bazı durumlar fiziken bitmiş bir evliliğin emareleri olarak sayıldığında hakkaniyete uygun düşmemektedir. Bu noktada daha fazla karmaşıklığın doğmaması adına maddi gerçeklerin de yasal argümanlarla desteklenmesi gerekmektedir. Bu sebeptendir ki söz konusu dava etki altına aldığı bütün taraflar için son derece elzemdir.
Kanunlarımıza göre evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan çocuğun babası erkek eştir. Bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun erkek eşe bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür. Erkek eşin gaipliğine karar verilmesi hâlinde üçyüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden işlemeye başlayacaktır.
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINI KİMLER AÇABİLİR? HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜREYE TABİİ MİDİR?
İşbu davayı çocuk ve koca açabilir.
a)Çocuk erginse asil sıfatı alarak davayı ana ve kocaya yöneltebilir. Çocuk ergin olmadan açılacak soybağının reddi davasında, davalı tarafta anne ve baba birlikte olacağı için, çocuğa öncelikle kayyım atanması gerekir. Bu halde davayı kayyım, çocuk adına anne ve kocaya karşı açmalıdır.
Ayrıca çocuk ergin olduğu tarihten itibaren 1 yıl içerisinde davayı açmalıdır. (TMK madde 289/2) Çocuk ergin olmadan dava açılmak istendiğinde, öncelikle çocuk için kayyım atanması ve davanın atanan kayyım tarafından açılması icap eder. Kayyım işbu davayı kayyım ataması kararının kendisine tebliğinden itibaren 1 yıl içerisinde açmalıdır.
b)Erkek eş, çocuğun kendisinden olmadığını iddia ediyorsa soybağının reddi davası açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu kez davalı taraf olarak ana ve çocuğu göstermesi gerekir. Ayrıca kocanın çocuğun doğumunu ve baba olmadığını veya annenin gebe kaldığı esnada başka bir erkekle cinsel münasebette bulunduğunu öğrenmesinden itibaren 1 yıl içinde davayı açması gerekir. Söz konusu davayı açmak için 1 yıllık süre hak düşürücüdür.
Her iki halde de gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, 1 yıllık hak düşürücü süre haklı sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren işlemeye başlar.
Türk Medeni Kanunu’nun 291. maddesine göre kocanın ölmesi, gaipliğine karar verilmesi, sürekli olarak ayırtım gücünü kaybetmesi hallerinde bazı ilgililerin de bu davayı açma hakkı bulunmaktadır. Bu ilgililer ise kocanın altsoyu, anası, babası ve baba olduğunu iddia eden kişidir. İlgililer de doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmesinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davası açabilir.
NOT: Soybağının reddi davası açma hakkı şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hak olup bu davanın açılabilmesi için avukata verilecek vekâletnamenin, bu konuda özel yetki içermesi gerekmektedir.
GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Dava, taraflardan birisinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılabilir. Bu davada görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir. Ayrı bir Aile Mahkemesi kurulmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesi davaya Aile Mahkemesi sıfatıyla bakar.
İstisna bir durum olarak, taraflardan hiçbirinin Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması durumunda, soybağının reddi davasında yetkili mahkeme Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un41.maddesi hükmüne göre belirlenir. Bu maddeye göre; “Türk vatandaşlarının kişi hallerine ilişkin davaları, yabancı ülke mahkemelerinde açılmadığı veya açılamadığı takdirde, Türkiye’de yer itibariyle yetkili mahkemede, bulunmaması halinde ilgilinin sakin olduğu yer, Türkiye’de sakin değilse Türkiye’de son yerleşim yeri mahkemesinde, o da bulunmadığı takdirde Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde görülür.”
SOYBAĞININ REDDİ DAVASINDA İSPAT
- Yukarıda da açıklandığı üzere çocuğun evlilik içinde ana rahmine düşme durumunda artık davacının işi daha külfetlidir. Kocanın baba olmadığını ispat etmek zorundadır. Zira evlenmeden başlayarak en az yüzseksen gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla üçyüz gün içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır. Günümüzde bu ispat, DNA testi yapılarak gerçekleştirilir.
- Evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşme durumu mevcutsa davacının işi daha kolaydır. Zira başkaca kanıt getirmesi gerekmez. Davada her türlü delil ile ispat caizdir. Elbette ki gebe kalma sürecinde kocanın karısı ile cinsel münasebette bulunduğuna dair inandırıcı deliller mevcutsa kocanın babalık karinesi geçerliliğini korur.
Hakim baba ile çocuk arasında gen bağı olmadığına dair kuvvetli şüphe var ise genetik inceleme yapılması yönünde karar verebilecektir.
Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesine göre,
“Hâkim maddî olguları resen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder. Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.”
maddesinden de hareketle ; tarafların ve 3. Kişilerin, sağlıkları açısından tehlike arz etmeyen araştırmalara ve incelemelere rıza göstermekle yükümlü olduğu vurgulanmıştır. Davalının rıza göstermemesi durumunda hakimin koşullara göre araştırma sonucunu davalı aleyhine doğmuş sayabileceği düzenlenmiştir.
İşbu maddeye çağrılmasına rağmen gelmeyen ve incelemeye rıza göstermeyen kişi/davalı aleyhine karar verebilecektir.
!HATIRLATMAK GEREKİR Kİ!
Soybağının reddi davası sonucunda koca ile çocuk arasında kurulmuş olan soybağı geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılır. Bilahare, çocuk ile başka bir erkek arasında soybağı olmayacaktır. Çocuk ile başka bir erkek arasında soybağının kurulabilmesi, erkeğin çocuğu tanımasıyla veya açılacak babalık davasıyla mümkün olacaktır.
SOYBAĞININ REDDİ(NESEBİN REDDİ) DAVASINDA TAZMİNAT
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2019/85 Esas, 2019/314 Karar sayılı
“Evlilik birliği içerisinde doğan çocukların, başkasından olduğu anlaşılana kadar baba tarafından yapılan masraflarının biyolojik babadan tazmin edileceği yönünde karar vermiştir.”
kararı gereği , soybağının reddi davasında soybağının kaldırılmasına karar verilen kocanın/babanın biyolojik babadan çocuklara dair yapılan masraflara ilişkin gerekli şartlar olması halinde dava açma hakkına sahiptir. Kişi, uğramış olduğu zararı kanıtlamalı ve zarara uğrayarak kişilik haklarının ihlal edildiğini ispat etmelidir. Hatanın, kusurun ağırlığına ve zarara göre tazmin miktarı mahkeme tarafından belirlenecektir.
1)Nesep kesintisine dair karar verilen koca/baba yaptığı masraflarla malvarlığında meydana gelen eksilmeyi ispatlayarak biyolojik babaya maddi tazminat talebini yöneltebilir.
2)Nesebin reddi davası neticesinde çocuk ile kendisi arasındaki bağın kalkması sonucu , temelde hukuka aykırı veya haksız fiile uğraması sebebiyle psikolojik çöküntüye girmişse yine ilgili kişiye karşı manevi tazminat davası açma hakkına sahiptir.
NOT: Soybağının Düzeltilmesi Davası
Soybağının reddi davasındaki olduğu gibi nesep bağını ortadan kaldırmayan soybağının düzeltilmesi davasında mevcut nüfus kaydının düzeltilmesi talep edilir. Aynı zamanda “Nüfus Kaydının Düzeltilmesi Davası” olarak da geçer. Düzeltme talebi herhangi bir süreye tabi tutulmamıştır, oysa soybağı reddi davasında öğrenilmesinden itibaren 1 yıllık hak düşürücü süreye tabidir. Davacı veya davalı taraflardan herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesi soybağının düzeltilmesi davasını görmeye yetkilidir.
EVLİLİK SONRADAN GERÇEKLEŞTİĞİNDE NESEBİN BELİRLENMESİ
Eşler, evlilik dışında doğmuş olan ortak çocuklarını, evlenme sırasında veya evlenmeden sonra, yerleşim yerlerindeki veya evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna bildirmek zorundadırlar. Nitekim ana baba sonradan evlendiğinde de çocuk resen evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur.
Ayrıca bildirim yapılmamışsa bile çocuk evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olur.
Daha evvel tanıma veya babalık hükmüyle soybağı kurulmuş çocukların ana ve babası birbiriyle evlenince, nüfus memuru re’sen gerekli işlemi yapar.
Sonradan gerçekleşen evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz etmek de mümkündür. Bu noktada itiraz eden kişi, kocanın baba olmadığını ispatla mükelleftir. İtiraz edebilecek kişiler ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısıdır. Elbette ki çocuğun altsoyu da, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması hâlinde itiraz hakkına sahiptir.
Tanımanın iptaline ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.